Poëzie opdracht 3 -Woningloze van J. Slauerhoff en Het regent zonnestralen van Acda & de Munnink

Ik zal het gedicht Woningloze - J. Slauerhoff bespreken.

Woningloze

Alleen in mijn gedichten kan ik wonen,
Nooit vond ik ergens anders onderdak
Voor de eigenhaard gevoelde ik nooit een zwak,
Een tent werd door de stormwind meegenomen.

Alleen in mijn gedichten kan ik wonen.
Zolang ik weet dat ik in wildernis,
In steppen stad en woud dat onderkomen
Kan vinden, deert mij geen bekommernis.

Het zal lang duren, maar de tijd zal komen
Dat vóór de nacht mij de oude kracht ontbreekt
En tevergeefs om zachte woorden smeekt,
Waarmee 'k weleer kon bouwen, en de aarde
Mij bergen moet en ik mij neerbuig naar de 

Plek waar mijn graf in 't donker openbreekt.

De eerste zin van het gedicht begint met een duidelijk metrum. De beginnende lettergreep is onbeklemtoond en de daarop volgende lettergreep beklemtoond, een jambe dus. Dit herhaald zich de gehele zin. In de tweede zin verbreekt het patroon van metrum zich al meteen. Verder heb ik er geen metrum in kunnen vinden. Het is heel onregelmatig.

Elisie is het weglaten van een klank of meerdere klanken. Het komt uit het oude Grieks, alleen wordt het daar ook gebruikt voor het weglaten van een geheel woord. In dit gedicht bevindt zich een duidelijke elisie: waarmee ‘k welkeer kon bouwen. De i van ik is weggelaten, zodat het gedicht beter klinkt. Ook in ’t donker is een elise van de schrijver zelf. Het lidwoord het is vervangen door ‘t.  Ook zal je zelf een elisie moeten toepassen als je het gedicht voorleest, wil je dat het nog in het ritme past. In de zin: dat vóór den nacht mij de oude kracht ontbreekt. Lees deze zin hardop voor terwijl je het gezicht leest en je zult merken dat je de e in het woord de inslikt. Beter zou dus zijn: dat vóór den nacht bij d’oude kracht ontbreekt.

Een enjambement wordt meestal toegepast om ervoor te zorgen dat het gedicht nog ritmisch klopt. Het kan ook gebruikt worden om nadruk te leggen op het woord dat alleen in de volgende zin staat. Stad en woud dat onderkomen

kan vinden.

Als kan vinden nog op dezelfde regel had gemoeten, werd de zin te lang en paste het niet meer in het gedicht. Een ander enjambement:

En ik mij neerbuig naar de

plek  waar mijn graf in het donker openbreekt.

Het rijmschema in dit gedicht is ABBA- ABAB - ABBCCB. Zoals je ziet bevat de laatste strofe een nogal apart rijmschema. De eerste strofe is omarmend, de tweede strofe is gekruist. En de laatste strofe bevat een gepaard rijmschema en ook een soort omarmende. Er is sprake van eindrijm en dus volrijm. In de eerste strofe bevindt zich vrouwelijk rijm en mannelijk rijm. Wonen en meegenomen is vrouwelijk, onderdak en zwak is  een vorm van mannelijk rijm. Verder is er geen duidelijke halfrijm in dit gedicht en het bevat geen bepaalde dichtsoort.

 Ik heb de songtekst van het regent zonnestralen gekozen omdat de titel al meteen beeldspraak bevat:

Op een terras ergens in Frankrijk in de zon   A
Zit een man die het tot gisteren nooit won   A
Maar zijn auto vloog hier vlakbij uit de bocht   B
Zonder hem, zonder Herman, 
Want die had hem net verkocht B
Herman in de zon op een terras C
Leest in 't AD dat 'ie niet meer in leven was C
Zijn auto was volledig afgebrand D
En de man die hem gekocht had, 
Stond onder zijn naam in de krant D

O, o, o, 
Even rustig ademhalen, O, o,o
't lijkt of het regent als altijd 
Maar het regent en het regent zonnestralen 

een week geleden, in een park in Amsterdam A
Had hij zijn leven overzien en schrok zich lam A
Hij was een man wiens leven nu al was bepaald B 
En van al zijn jongensdromen -
Was alleen het oud worden gehaald B 

O, o, o, 
Even rustig ademhalen, O, o, o, het lijkt of het regent als altijd 
Maar het regent en het regent zonnestralen 

Op een bankje in het park kwam het besluit  A
Noem het dapper, noem het vluchten maar ik knijp er tussenuit A 
Nu een week geleden en hier zat 'ie dan maar weer B
Met meer vrijheid dan hem lief was, en nou wist hij het niet meer B

Herman leest wel honderd keer de krant A
't staat er echt, pagina achttien, zwartomrand A
Hield 'ie vroeger al zijn meningen 
En al zijn dromen stil B
Nu was 'ie niets niet niemand nergens meer 
Kan dus gaan waar 'ie maar wil  B

Herman rekent af en staat dan op A
Hij heeft eindelijk de wind weer in z'n kop A
'k heb een tweede kans gekregen 
En da's meer dan ik verdien B
Maar als dit het is, is dit het 
Als dit het is, is dit het
Als dit het is, is dit het
En we zullen het wel zien' B

O, o, o, 
Even rustig ademhalen O, o, o, 
't lijkt of het regent als altijd 
Maar het regent en het regent zonnestralen 

O, o, o,
Even rustig ademhalen O, o, o,
't lijkt of het regent als altijd 
Maar het regent en het regent zonnestralen
en het regent zonnestralen

Ik heb het rijmschema erbij gezet en zoals je ziet zit er geen duidelijk rijmschema in. Bijna alle vormen van rijmschema's wisselen elkaar af. Gepaard rijm komt wel het vaakst voor, maar je ziet ook veel rijm waarbij eerst een zin tussen zit die nergens op rijmt en rijmt de volgende zin weer op de eerste zin. Er is sprake van eindrijm met veel mannelijk rijm; zoals  zon en won - Amsterdam en lam - terras en was - op en kop - stil en wil. In het laatste couplet komt gelijk rijm voor, dezelfde zin/woorden worden steeds herhaald: Als dit het is, is dit het. Dit lijkt alsof het rijmt, maar  er is alleen sprake van herhaling. Halfrijm is ook te vinden in deze songtekst: een alliteratie  en assonantie is gevonden in het 4e couplet:  Nu was die niets niet niemand nergens meer. De alliteratie is duidelijk de beginnende n bij 4 (5 als je nu meetelt) woorden. En de assonatie is mat de ie klank wat ook maar liefst 4 keer wordt gebruikt.

De titel van dit gedicht is natuurlijk al een en al beeldspraak. Het regent zonnestralen. Dit is een metafoor want de luisteraar snapt ook wel dat zonnestralen niet regelen. Het staat symbool voor een geluk in donkere tijden. Herman heeft een heel verdrietig leven geleid, maar doordat iedereen nu denkt dat hij dood is kan hij zijn leven ergens anders op nieuw beginnen. Dat is voor hem iets positiefs terwijl het een best wel verdrietig geval is.

Verder zijn er ook nog andere metaforen te vinden in de songtekst:

Hield die vroeger al zijn meningen en al zijn dromen stil. Daarmee wordt bedoelt dat die nooit zijn mening durfde te tonen en vooral niet droomde over de toekomst. Hij hield zijn dromen stil, hij dacht er niet over na of wilde het gewoon met niemand delen.

Hij heeft eindelijk de wind weer in zijn kop. Een duidelijk metafoor waarmee bedoelt wordt dat hij zijn leven weer opnieuw begint en weet hoe hij het dit keer aan gaat pakken. Hij heeft de moed gekregen om iets met zijn leven te gaan doen.

Zoals ik al eerder genoemd had zit er herhaling/repetitio in deze songtekst: Als dit het is, is dit het, wel drie keer. Een ander stijlfiguur is een hyperbool: nu was die niets niet niemand nergens meer. Wel een beetje sterk uitgedrukt dat die niet meer bestaat.