Ik zal het gedicht Woningloze - J. Slauerhoff bespreken.
Woningloze
Alleen in mijn gedichten kan ik wonen,
Nooit vond ik ergens anders onderdak
Voor de eigenhaard gevoelde ik nooit een zwak,
Een tent werd door de stormwind meegenomen.
Nooit vond ik ergens anders onderdak
Voor de eigenhaard gevoelde ik nooit een zwak,
Een tent werd door de stormwind meegenomen.
Alleen in mijn gedichten kan ik wonen.
Zolang ik weet dat ik in wildernis,
In steppen stad en woud dat onderkomen
Kan vinden, deert mij geen bekommernis.
Zolang ik weet dat ik in wildernis,
In steppen stad en woud dat onderkomen
Kan vinden, deert mij geen bekommernis.
Het zal lang duren, maar de tijd zal komen
Dat vóór de nacht mij de oude kracht ontbreekt
En tevergeefs om zachte woorden smeekt,
Waarmee 'k weleer kon bouwen, en de aarde
Mij bergen moet en ik mij neerbuig naar de
Dat vóór de nacht mij de oude kracht ontbreekt
En tevergeefs om zachte woorden smeekt,
Waarmee 'k weleer kon bouwen, en de aarde
Mij bergen moet en ik mij neerbuig naar de
Plek waar mijn graf in 't donker openbreekt.
De eerste zin van het gedicht begint met een duidelijk
metrum. De beginnende lettergreep is onbeklemtoond en de daarop volgende
lettergreep beklemtoond, een jambe dus. Dit herhaald zich de gehele zin. In de
tweede zin verbreekt het patroon van metrum zich al meteen. Verder heb ik er
geen metrum in kunnen vinden. Het is heel onregelmatig.
Elisie is het weglaten van een klank of meerdere klanken.
Het komt uit het oude Grieks, alleen wordt het daar ook gebruikt voor het
weglaten van een geheel woord. In dit gedicht bevindt zich een duidelijke
elisie: waarmee ‘k welkeer kon bouwen. De i van ik is weggelaten, zodat het
gedicht beter klinkt. Ook in ’t donker is een elise van de schrijver zelf. Het
lidwoord het is vervangen door ‘t. Ook
zal je zelf een elisie moeten toepassen als je het gedicht voorleest, wil je
dat het nog in het ritme past. In de zin: dat vóór den nacht mij de oude kracht
ontbreekt. Lees deze zin hardop voor terwijl je het gezicht leest en je zult
merken dat je de e in het woord de inslikt. Beter zou dus zijn: dat vóór den
nacht bij d’oude kracht ontbreekt.
Een enjambement wordt meestal toegepast om ervoor te
zorgen dat het gedicht nog ritmisch klopt. Het kan ook gebruikt worden om
nadruk te leggen op het woord dat alleen in de volgende zin staat. Stad en woud
dat onderkomen
kan vinden.
Als kan vinden nog op dezelfde regel had gemoeten, werd
de zin te lang en paste het niet meer in het gedicht. Een ander enjambement:
En ik mij neerbuig naar de
Het rijmschema in dit gedicht is ABBA- ABAB - ABBCCB.
Zoals je ziet bevat de laatste strofe een nogal apart rijmschema. De eerste
strofe is omarmend, de tweede strofe is gekruist. En de laatste strofe bevat
een gepaard rijmschema en ook een soort omarmende. Er is sprake van eindrijm en
dus volrijm. In de eerste strofe bevindt zich vrouwelijk rijm en mannelijk
rijm. Wonen en meegenomen is vrouwelijk, onderdak en zwak is een vorm van mannelijk rijm. Verder is er
geen duidelijke halfrijm in dit gedicht en het bevat geen bepaalde dichtsoort.
Op een terras ergens in Frankrijk in de zon
A
Zit een man die het tot gisteren nooit won A
Maar zijn auto vloog hier vlakbij uit de bocht B
Zonder hem, zonder Herman,
Want die had hem net verkocht B
Herman in de zon op een terras C
Leest in 't AD dat 'ie niet meer in leven was C
Zijn auto was volledig afgebrand D
En de man die hem gekocht had,
Stond onder zijn naam in de krant D
O, o, o,
Even rustig ademhalen, O, o,o
't lijkt of het regent als altijd
Maar het regent en het regent zonnestralen
een week geleden, in een park in Amsterdam A
Had hij zijn leven overzien en schrok zich lam A
Hij was een man wiens leven nu al was bepaald B
En van al zijn jongensdromen -
Was alleen het oud worden gehaald B
O, o, o,
Even rustig ademhalen, O, o, o, het lijkt of het regent als altijd
Maar het regent en het regent zonnestralen
Op een bankje in het park kwam het besluit A
Noem het dapper, noem het vluchten maar ik knijp er tussenuit A
Nu een week geleden en hier zat 'ie dan maar weer B
Met meer vrijheid dan hem lief was, en nou wist hij het niet meer B
Herman leest wel honderd keer de krant A
't staat er echt, pagina achttien, zwartomrand A
Hield 'ie vroeger al zijn meningen
En al zijn dromen stil B
Nu was 'ie niets niet niemand nergens meer
Kan dus gaan waar 'ie maar wil B
Herman rekent af en staat dan op A
Hij heeft eindelijk de wind weer in z'n kop A
'k heb een tweede kans gekregen
En da's meer dan ik verdien B
Maar als dit het is, is dit het
Als dit het is, is dit het
Als dit het is, is dit het
En we zullen het wel zien' B
O, o, o,
Even rustig ademhalen O, o, o,
't lijkt of het regent als altijd
Maar het regent en het regent zonnestralen
O, o, o,
Even rustig ademhalen O, o, o,
't lijkt of het regent als altijd
Maar het regent en het regent zonnestralen
en het regent zonnestralen
Zit een man die het tot gisteren nooit won A
Maar zijn auto vloog hier vlakbij uit de bocht B
Zonder hem, zonder Herman,
Want die had hem net verkocht B
Herman in de zon op een terras C
Leest in 't AD dat 'ie niet meer in leven was C
Zijn auto was volledig afgebrand D
En de man die hem gekocht had,
Stond onder zijn naam in de krant D
O, o, o,
Even rustig ademhalen, O, o,o
't lijkt of het regent als altijd
Maar het regent en het regent zonnestralen
een week geleden, in een park in Amsterdam A
Had hij zijn leven overzien en schrok zich lam A
Hij was een man wiens leven nu al was bepaald B
En van al zijn jongensdromen -
Was alleen het oud worden gehaald B
O, o, o,
Even rustig ademhalen, O, o, o, het lijkt of het regent als altijd
Maar het regent en het regent zonnestralen
Op een bankje in het park kwam het besluit A
Noem het dapper, noem het vluchten maar ik knijp er tussenuit A
Nu een week geleden en hier zat 'ie dan maar weer B
Met meer vrijheid dan hem lief was, en nou wist hij het niet meer B
Herman leest wel honderd keer de krant A
't staat er echt, pagina achttien, zwartomrand A
Hield 'ie vroeger al zijn meningen
En al zijn dromen stil B
Nu was 'ie niets niet niemand nergens meer
Kan dus gaan waar 'ie maar wil B
Herman rekent af en staat dan op A
Hij heeft eindelijk de wind weer in z'n kop A
'k heb een tweede kans gekregen
En da's meer dan ik verdien B
Maar als dit het is, is dit het
Als dit het is, is dit het
Als dit het is, is dit het
En we zullen het wel zien' B
O, o, o,
Even rustig ademhalen O, o, o,
't lijkt of het regent als altijd
Maar het regent en het regent zonnestralen
O, o, o,
Even rustig ademhalen O, o, o,
't lijkt of het regent als altijd
Maar het regent en het regent zonnestralen
en het regent zonnestralen
Ik heb het rijmschema erbij gezet en zoals je
ziet zit er geen duidelijk rijmschema in. Bijna alle vormen van rijmschema's
wisselen elkaar af. Gepaard rijm komt wel het vaakst voor, maar je ziet ook
veel rijm waarbij eerst een zin tussen zit die nergens op rijmt en rijmt de
volgende zin weer op de eerste zin. Er is sprake van eindrijm met veel mannelijk
rijm; zoals zon en won - Amsterdam en
lam - terras en was - op en kop - stil en wil. In het laatste couplet komt
gelijk rijm voor, dezelfde zin/woorden worden steeds herhaald: Als dit het is,
is dit het. Dit lijkt alsof het rijmt, maar
er is alleen sprake van herhaling. Halfrijm is ook te vinden in deze
songtekst: een alliteratie en assonantie
is gevonden in het 4e couplet: Nu was
die niets niet niemand nergens meer. De alliteratie is duidelijk de beginnende
n bij 4 (5 als je nu meetelt) woorden. En de assonatie is mat de ie klank wat
ook maar liefst 4 keer wordt gebruikt.
De titel van dit gedicht is natuurlijk al een
en al beeldspraak. Het regent zonnestralen. Dit is een metafoor want de
luisteraar snapt ook wel dat zonnestralen niet regelen. Het staat symbool voor
een geluk in donkere tijden. Herman heeft een heel verdrietig leven geleid,
maar doordat iedereen nu denkt dat hij dood is kan hij zijn leven ergens anders
op nieuw beginnen. Dat is voor hem iets positiefs terwijl het een best wel verdrietig
geval is.
Verder zijn er ook nog andere metaforen te
vinden in de songtekst:
Hield die vroeger al zijn meningen en al zijn
dromen stil. Daarmee wordt bedoelt dat die nooit zijn mening durfde te tonen en
vooral niet droomde over de toekomst. Hij hield zijn dromen stil, hij dacht er
niet over na of wilde het gewoon met niemand delen.
Hij heeft eindelijk de wind weer in zijn kop.
Een duidelijk metafoor waarmee bedoelt wordt dat hij zijn leven weer opnieuw
begint en weet hoe hij het dit keer aan gaat pakken. Hij heeft de moed gekregen
om iets met zijn leven te gaan doen.
Zoals ik al eerder genoemd had zit er
herhaling/repetitio in deze songtekst: Als dit het is, is dit het, wel drie
keer. Een ander stijlfiguur is een hyperbool: nu was die niets niet niemand
nergens meer. Wel een beetje sterk uitgedrukt dat die niet meer bestaat.